Captains-of-industry hijsen de stormbal

Nu de wittebroodsweken van het thuiswerken voorbij zijn, krijgen we steeds meer oog voor de negatieve kanten ervan. Onlangs vertelde Jamie Dimon, de ceo van Amerika’s grootste bank, aan analisten dat zijn medewerkers minder productief en creatief zijn dan voorheen:

“We do see in certain jobs declining productivity. It’s kind of vague, but I just don’t think it’s as creative as it used to be and so the negatives are showing more and more.” 

Philips-topman Frans van Houten heeft dezelfde ervaringen. Hij verklaarde in Buitenhof dat het ontbreken van live contact tussen collega’s vooral voor creatieve beroepen schadelijk is en daarmee ook ten koste kan gaan van de innovativiteit van zijn organisatie:

“Het is best moeilijk om inspirerende, creatieve beroepen uit te voeren via een Zoom-meeting. We hebben gezien dat je productontwikkeling daar onder lijdt.”

Hiermee agendeerden ze een reëel probleem dat volgens onderzoek elke organisatie en elk beroep treft en waarschijnlijk miljarden euro’s schade veroorzaakt. Als werkgever kun je hier met de juiste maatwerkmaatregelen een mouw aan passen, maar het dwingt ons ook om met andere ogen naar de drijfveren van jongere werknemers te kijken.

Een op de vier medewerkers is thuis minder productief

Dat thuiswerken ten koste gaat van de productiviteit, blijkt ook uit de meest recente meting van onze Nationale Thuiswerk Monitor onder ruim duizend medewerkers. De vrees van Dimon en Van Houten is terecht en dit probleem beperkt zich niet tot de creatieve beroepen. Een kwart van de bevraagde medewerkers uit alle 7 onderzochte sectoren zegt thuis minder productief te zijn dan op kantoor. Andere onderzoeken bevestigen dit. In een thuiswerkonderzoek van zorgplatform OpenUp noemt 26% zichzelf minder productief.

2,3 miljoen thuiswerkers zijn onderpresteerders

Op een totale beroepsbevolking van 9,2 miljoen, zijn dat 2,3 miljoen onderpresteerders. Opmerkelijk. Temeer omdat ze volgens bijvoorbeeld onderzoek van TNO juist méér uren werken. Veel werkuren die thuis minder goed worden besteed dan op kantoor dus. Live samenwerken kost kennelijk minder tijd en levert meer op. Creativiteit ontstaat juist door toevallige ontmoetingen, wist Steve Jobs al toen corona nog een Mexicaans biertje was:

“Creativity comes from spontaneous meetings, from random discussions. You run into someone, you ask what they’re doing, you say ‘Wow,’ and soon you’re cooking up all sorts of ideas.”

Dit speelt elke werknemer wiens baan een zekere mate van creativiteit vergt parten, maar onderzoek wijst uit dat de jongere generaties hier het meest onder lijden.

Productiviteitsverlies loopt in de miljarden

Bij de millennials (geboren tussen 1986-2000) heeft thuiswerken een nog negatiever effect op de productiviteit, want bij deze groep noemt een op de drie zichzelf thuis minder productief. Ook in het genoemde onderzoek van OpenUp geeft 32% van de millennials aan dat ze thuis minder productief zijn dan op kantoor. Een serieus probleem, want zij vormen de grootste punt van de arbeidsmarkttaart. Volgens het CBS telt Nederland 4,3 miljoen millennials (47% op de totale beroepsbevolking van 9,2 miljoen werknemers), waarvan er dus 1,4 miljoen gedurende de coronacrisis onderpresteren. De millennials zetten zich naar eigen zeggen thuis ook minder goed in voor hun organisatie dan hun collega’s. Het productiviteitsverlies bij met name de jongere generaties is collateral damage van de coronamaatregelen waarvan de schade miljarden euro’s per jaar bedraagt. Volgens onderzoek van PwC kost 10% extra thuiswerken door verlies aan betrokkenheid en innovativiteit het bedrijfsleven alleen al 1,5 miljard euro per jaar.

De werknemers die hun collega’s het meest missen zijn het minst productief

Kijken we naar de oorzaken van het productiviteitsverlies, dan zien we dat de afwezigheid van het persoonlijke contact met de collega’s de belangrijkste rol speelt. Tweederde van alle medewerkers mist de persoonlijke contacten op kantoor, maar bij de millennials is dat 73%. En de werknemers die hun collega’s het meest missen zijn het minst productief, blijkt uit onze analyses. Een interessante uitkomst. Live contact (vitamine S) met collega’s heeft een positief effect op ons welbevinden, stelt ook psychologieprofessor aan de Vrije Universiteit Paul van Lange:

“Menselijk contact is bijna net zo essentieel als water of voedsel. Vooral in tijden van onzekerheid, angst en stress is de interactie met mensen onontbeerlijk. Andere mensen vormen een buffer tegen de werkelijkheid, we voelen ons veilig in een groep. Als die wegvalt voelen we ons bedreigd, zo zijn we evolutionair geprogrammeerd. Ik heb het vaak over vitamine S, van sociaal contact.”

Uit ons onderzoek bleek al eerder dat sociaal contact op de werkvloer ook een belangrijke drijver is van het werkgeluk. Maar volgens aanvullende analyses jaagt het ook de productiviteit aan. En dat bevestigt dat werknemers die zich onderling verbonden voelen productievere werknemers zijn.

Werk-zorgbalans draagt eveneens bij aan productiviteitsverlies

Wat bij het productiviteitsverlies ook meespeelt is de worsteling met de werk-zorgbalans. Deze onbalans speelt ongeveer een kwart van alle werknemers parten, maar bij millennials is dat een op de drie. En dat is niet verwonderlijk als je bedenkt dat vooral zij jonge kinderen hebben. Daarom geven meer dan de helft van de millennials aan dat het thuiswerken door de zorg voor de kinderen wordt bemoeilijkt. En daarom moet ook vier op de tien millennials de werktijden vanwege thuisblijvende kinderen aanpassen.

Heel begrijpelijk dus dat een vergelijkbaar percentage millennials zich thuis ook minder op het werk kan focussen. De uitkomsten van het genoemde onderzoek van OpenUp leiden tot precies dezelfde conclusie.

De meeste werkgevers lijken zich hier nog onvoldoende van bewust te zijn. De millennials voelen zich ongeveer evenveel door hun werkgever gesteund als de overige werknemers. Slechts de helft is hier tevreden over, dus er is op dit punt veel ruimte voor verbetering.

Millennials hebben vaak geen geschikte werkplek

De derde oorzaak is van praktische aard. Niet alle werknemers hebben een geschikte thuiswerkplek waar ze ongestoord kunnen werken. We zien dat vrouwen en onderwijzend personeel relatief vaak geen geschikte werkplek hebben en mede daardoor minder productief zijn. Millennials hebben het vaakst geen geschikte thuiswerkplek (58% is daar tevreden over), terwijl ze wel meer moeite doen dan hun collega’s om een thuiswerkplek te creëren.

Werkgevers laten ook hier kansen liggen, want al zijn ze minder productief omdat ze vaker geen goede werkplek hebben, millennials worden hierbij ongeveer even vaak of beter gezegd even weinig – een op de drie ontvangt voldoende steun bij de inrichting van de werkplek – door hun werkgever ondersteund als hun collega’s.

Productiviteitsverlies vraagt om thuiswerkhulp en vitamine S

De Nationale Thuiswerk Monitor biedt geen panklare oplossingen om het productiviteitsverlies uit de wereld te helpen. Omdat elke organisatie een andere personeelssamenstelling heeft, vergt dit altijd maatwerk. Onderzoek dus zelf hoe jouw medewerkers de crisis beleven en hoe je hen optimaal kunt helpen en steunen. En houd vooral de millennials op je netvlies, want zij vormen zonder twijfel de meest kwetsbare groep, zeker wanneer ze kinderen hebben.

We hebben op basis van onze onderzoeksbevindingen een drietal oplossingsrichtingen geformuleerd die bij millennials goed werken, maar ook bij de overige medewerkers ingezet kunnen worden. Hulp bij het vinden van een betere balans tussen werk- en zorgtaken is het laaghangende fruit. Wanneer je je medewerkers proactief helpt om deze balans te herstellen, bijvoorbeeld door kinderopvang te regelen als dat ontbreekt, het kantoor open te stellen of een werkplek in de buurt te huren als het spitsuur is aan de keukentafel gaat de productiviteit zeker omhoog. Daarnaast is het zaak om ook de kwaliteit van de thuiswerkplekken in kaart te brengen, om vooral millennials bij de inrichting ervan te kunnen helpen. Bijvoorbeeld door hen desgewenst een passend bureau, een ergonomische bureaustoel, snellere internetverbinding, betere pc, professionele headset of een efficiënte printer aan te bieden.

Bevorder tot slot ook on- en offline zoveel je kunt de onderlinge contacten tussen je medewerkers. Bij voorkeur door niet-werkgerelateerde activiteiten te sponsoren die ze zelf mogen bedenken, zoals (online-) sporten, hardlopen, (online) musea bezoeken, boeken lezen/bespreken, films of televisieseries bekijken/bespreken, podcasts beluisteren/bespreken, interessante webinars organiseren/volgen of wat dan ook. Of door hen te stimuleren regelmatig koffie te drinken, een broodje te eten of een boswandeling te maken met teamgenoten of collega’s uit andere teams/bedrijfsonderdelen die in hun buurt wonen.

Menselijk contact is de motor die de productie op gang houdt

Dat vitamine S een belangrijke drijver is voor een goede sfeer op de werkvloer en werkgeluk, wisten we al. Maar nu blijkt dat de nieuwe afstandelijkheid ook de productiviteit aantast, dringt de conclusie zich aan ons op dat niet de arbeidsvoorwaarden, maar de collega’s de motor zijn van het welbevinden, de creativiteit en ook de prestatiemotivatie en productiviteit van werknemers. Het zijn vooral de persoonlijke contacten met collega’s die je werknemers inspireren, enthousiasmeren en stimuleren om thuis en op kantoor het beste uit zichzelf te halen. Dit is misschien wel de belangrijkste les uit de coronacrisis en de sleutel voor het succes van de kantoorloze toekomst die nu in de steigers staat. Ongeacht of je je medewerkers straks weer naar kantoor haalt of de huur opzegt om hen structureel thuis te laten werken, zorg dat ze altijd hun dagelijkse dosis vitamine S krijgen.

Henk Noort

directeur StakeholdersLab